Blog 6: "De Warung" door Yuri

De Warung

Dit nieuwste hoofdstuk in mijn Indonesische avontuur gaat over het opknappen van mijn moeders kleine winkeltje zodat ze met de opbrengsten zichzelf van inkomen kan voorzien. Mijn verwachtingen zijn niet hoog gespannen maar ik hoop met mijn bijdrage haar en de familie te inspireren om wat extra geld te verdienen zodat het dagelijks leven niet elke dag een worsteling is en mijn bijdrage aan hun leven ook een beetje duurzamer is.   

Het eerste waar je aan denkt bij een warung is een klein winkeltje of kraampje langs de weg. Daarin kan alles worden verkocht. Van eten en dagelijkse benodigdheden tot beltegoed en aquariumvissen. Het succes van de warung is om alles in kleine eenheden te verkopen met een lagere prijs dan in de supermarkt of in de grotere winkel. Het lijkt wel of bijna elk huishouden in Indonesië een warung heeft voor extra inkomen. Indonesië heeft hierdoor ruim 150 miljoen ondernemers en de warung is denk ik hierdoor ook een van de drijvende krachten achter de Indonesische economie. Ik ben vanaf het begin van mijn verblijf hier in Indonesië gefascineerd wat een warung draaiende houdt. Wat is nu het geheim achter het succes van een goede warung? 

Ik schrijf dit artikel vanuit Mewatu, Coffee & Gallery, kort bij het Kebayoran Lama station in Jaksel. Men verkoopt hier naast redelijke koffie ook kunst. Voornamelijk versteend hout dat bewerkt is tot een object wat je prima in het interieur kwijt kan. Als ik niet zo lui was, had ik er zeker wat foto’s van gemaakt. De locatie is ook bijzonder artistiek ingericht. Ik denk dat de inrichting geïnspireerd is op de Ksars in Noord Afrika. Als er geld gevraagd zou worden voor elke instagram post met de locatie als achtergrond dan zou de verkoop van kunst niet eens nodig zijn. Een warung waar koffie wordt verkocht heet overigens Warkop, eentje waar je beltegoed kan kopen, een Wartel en een warung waar je gebruik kan maken van internet, een warnet en ga zo maar door.

De warung van mijn moeder was in maart 2023 al geruime tijd gesloten. De voorraad was op en mijn moeder was met haar beperkte financiële middelen niet langer in staat deze aan te vullen. Hiervoor is ze  sterk afhankelijk van mijn zus Tina. Die is in 2020 naar Jakarta getrokken voor een baan. De afspraak was dat Tina ongeveer 800.000 rupiah per maand aan mijn moeder zou moeten geven. Je kinderen zijn je pensioen in Indonesië.  Een deel van dit geld zou dan aan de winkel worden besteed. Helaas zat Tina vanaf het begin dat ze in Jakarta woonde tot over haar oren in de schulden, en kan ze niet altijd genoeg uren maken om aan dit bedrag te komen. Naast gebrek aan geld voelde mijn moeder zich ook fysiek niet in orde om de winkel open te houden. Begin dit jaar was ze  behandeld aan haar arm en ook haar zwakke hart speelde haar parten. Met dit alles bij elkaar zorgde ervoor dat bij mijn moeder de moed haar langzaam in de sandalen was gezakt.  

Voor mij voelde het ook als een behoorlijke uitdaging om de warung weer open te krijgen. De conditie van de warung, een losstaand stenen gebouwtje met een puntdak, gesitueerd vlak voor haar oude huis was niet al te best. Net zoals bij dat woonhuis lekte het dak en waar het water was doorgelekt was al het hout verrot. De muren waren beschimmeld en al het hang- en sluitwerk was verroest. De kleine meubeltjes in het winkeltje waren aangetast door water of termieten of beide en niet langer geschikt om de verkoopwaar mooi te presenteren. De koelkast om drankjes gekoeld te houden deed het waarschijnlijk al jaren niet meer. Toch verkeerde het winkeltje in een betere staat dan het huis. Dat kwam doordat het op een soort verhoging was gebouwd. De waterschade was vooral veroorzaakt door water dat naar beneden kwam en niet door het water dat naar boven opsteeg bij een overbelaste irrigatie. 

De restauratie, de voorraad aanvullen en mijn moeder motiveren om de boel weer op de rit te krijgen. Recepten voor een prachtige nieuwe episode van mijn avontuur hier in Indonesië. Als kers op de taart kan ik er ook nog een vleugje drama aan toevoegen want de grootste uitdaging vormde het wegkrijgen van een aangetrouwde nicht die op slinkse wijze bezit had genomen van de warung. Ik zal in een ander blog nog eens vertellen over de verhoudingen binnen de familie. 

De aangetrouwde nicht Sela, dochter van Tante Lyus woonde sinds 2019 samen met mijn neef Ridwan en hun drie kinderen in het huis van mijn moeder. Sela en Ridwan zijn werkloos. Als bron van inkomen had Sela een tijdje een warung langs de straat in een ander gedeelte van Rangkasbitung. Maar deze heeft ze waarschijnlijk moeten verkopen onder haar enorme schuldenlast. Het is elke dag een komen en gaan van schuldeisers aan het huis. Vaak treffen we Sela vaak niet thuis omdat ze zich schuil houdt bij de buren. Het maakt de sfeer er niet al te goed om. Omdat mijn moeder in het verleden een tijdje uitgeschakeld was vanwege de behandeling van haar arm mocht Sela voor die tijd haar spullen vanuit mijn moeders warung verkopen. En die plek wilde ze op een gegeven moment niet meer afstaan. Mijn moeder durfde haar warung niet meer terug te claimen. Elke keer als mijn moeder er voorzichtig om vroeg dan kwam Sela ook met het verhaal dat ze zonder warung haar kinderen geen eten kon geven. Daarnaast is de hele familie een beetje voorzichtig met neef Ridwan die in het verleden een tijdje heeft vastgezeten voor diefstal en bedreiging. De situatie zorgde voor enorme stress bij mijn moeder. Zo erg dat ze voor maagklachten naar het ziekenhuis moest na een gesprek met Sela. De rest van de familie spreekt al een geruime tijd verontwaardiging uit dat Sela de warung niet meer wilde afstaan, maar onderneemt geen actie. 

Aanvankelijk loonde het niet om Sela direct te vragen of ze de winkel wilde verlaten. Uiteraard was het antwoord “ja...”, zoals dat hier gaat, maar niet wanneer. De week erop hielp het ook niet echt om te vragen wanneer ze de winkel wilde verlaten. Wederom was het “Ja” met de aanvulling volgende maand en als mijn moeder er klaar voor was. Sela wist donders goed dat mijn moeder nooit ergens klaar voor is als je het vraagt. Uiteindelijk heb ik mijn moeder in mijn pijnlijk slechte Indonesisch ervan overtuigd dat ze zelf aan Sela moest vertellen dat ze de winkel weer voor haarzelf wilde openen en dat we geen boodschap hadden aan haar financiële problemen die ze zelf had veroorzaakt. Als extra pressiemiddel ben ik opzichtig in de familie gaan rondvragen bij wie Sela schulden had en of ik die kon overnemen. Sela kan in principe nergens meer om heen. Binnen een week was de winkel van mijn moeder leeggehaald. Ethisch? Soms heiligt het doel de middelen. 

Met het drama achter de rug kon het echte werk beginnen. Nadat al het puin en spullen die niet relevant verwijderd waren, zoals een kapotte tv, een fietsstuur kon de aannemer aan de slag.  Voor de renovatie van de warung heb ik dezelfde aannemer ingehuurd die ook het huis heeft opgeknapt. Ook dezelfde elektricien was weer van de partij. Al het rotte hout is vervangen, alle dakplaten zijn weer recht gelegd. Het dak was dus niet lek. De dakplaten waren enkel scheef gewaaid. Een simpele ingreep die de familie eigenlijk ook wel zelf had kunnen uitvoeren. Ook heb ik de muren en de vloeren laten repareren en egaliseren. De schimmel is weg (voor een tijdje). Alle verroeste sloten en scharnieren zijn vervangen zodat alles weer veilig op slot kon. Dat was denk ik echt wel nodig met Sela. De elektricien heeft alle kabels en stopcontacten vervangen. Ik denk er nog aan om cctv aan te leggen zodat mijn moeder niet elke dag in haar winkel hoeft te zitten maar het huis kan uitkomen als er klanten zijn. Om toch een beetje rekening te houden met overstromingen heb ik de aansluitingen toch ver van de vloer laten aanbrengen. Voor mij was het allerbelangrijkste dat alle losse roestige spijkertjes, schroefjes en draadjes in de muren, karakteristiek voor elke Indonesische inrichting, verdwenen waren. Hiervan krijg ik zelf altijd zo’n ontzettende jeuk van. De roestige uitsteeksels zijn niet alleen scherp en gevaarlijk, het staat slordig en het maakt een vertrek nooit af. Zelfs in de meest luxe ingerichte restaurants, hotels, winkels en kantoren steekt er altijd wel iets uit de muur dat geen functie meer heeft. De Garuda op het staatswapen zou eigenlijk een roestige spijker in haar klauwen moeten hebben.   

De renovatie was in 1 week klaar. De kosten bedroegen ongeveer 10 miljoen rupiah aan uurloon en materiaal. Als schilderszoon heb ik het huisje zelf in de verf gezet. Althans, ik heb een dappere poging ondernomen om mijn vader zo trots mogelijk te maken. Ik denk niet dat ik daar heel erg in geslaagd ben, want ik heb enkel de dingen geschilderd die in het zicht lagen. Vanwege de hitte en de viezigheid en mijn eigen luiheid  had ik geen zin om onbereikbare punten te doen. Ik moet de twijfelachtige eer van mijn Indonesische afkomst wel hooghouden toch...  Tijdens de schilderwerkzaamheden heb ik een Tjitjak vermoord. Deze bleef in de verf plakken. Ik schrik daar nog weleens wakker van. De buitenmuren hebben een groen blauwe kleur gekregen. Discussies over of het nu groen of blauw is zijn nog steeds gaande en houden de familie dagelijks bezig. De deuren, kozijnen en al het andere kale houtwerk hebben een diepblauwe kleur gekregen. Het is altijd leuk om te zien dat als je hard aan het werk bent de hele familie verwonderd staat toe te kijken. Vele ogen maken licht werk. De meubels die nog te redden waren uit de kaken van de termieten heb ik met wat geknutsel gerepareerd en overschilderd in een mooie okergele kleur. Voor de achterwand van de warung heb ik een vakkenkast (type Ikea Billy) gekocht.  Mijn lieve ouders in Nederland waren zo bereid om te helpen met het financieren van de meubeltjes. Super bedankt daarvoor! Uiteindelijk heb ik ook een koelkast aangeschaft. Het resultaat: een prachtig gerenoveerde warung: klaar om de ‘Jaarlijkse Retail Award van Rangkasbitung' in de wacht te slepen. 

Nu was het nog taak om de voorraad aan te vullen en mijn moeder te motiveren om haar winkel enthousiast weer draaiende te krijgen. Zoals bij elke situatie waarin ik mijn moeder hulp aanbied, vraag ik mijn moeder altijd hoe zij het graag zou willen hebben. Ze probeert nog altijd om eerst om een groot geld bedrag in cash te vragen zodat ze die vrij kan uitgeven.  Maar ze weet ook wel dat ik geen grote bedragen aan geld aan haar toevertrouwd omdat dit bijna altijd gebruikt wordt voor andere doeleinden dan waarvoor het bestemd is: Schuld, Snacks en Selamatans.  Maar gelukkig kwam zo ook met nuttige input. Zo zou ze toch wel graag snoep en gekoelde drankjes willen verkopen omdat ze denkt dat die het goed doen in de buurt. 

Wat zou ik daarna nog meer moeten inkopen voor de winkel? Uitgangspunt voor een reguliere warung zijn meestal 1 of meerdere van de negen basisbehoeften (Sembilan bahan pokok afgekort Sembako). De Indonesische regering streeft ernaar de prijzen van deze goederen te beschermen tegen heftige prijsstijgingen, mocht het slechter gaan met de economie. Deze zijn officieel vastgesteld als: rijst, suiker, bak olie of boter, vlees (kip of rund), eieren, melk, ui, lpg of benzine en zout. Omdat de warung niet aan een doorgaande weg ligt, heb ik de benzine en lpg maar achterwege gelaten. En vanwege de houdbaarheid van rijst en boter hebben besloten we ook om deze maar niet in te kopen.

Het is vrij lastig om een analyse te maken van wat een warung nu succesvol maakt en wat nu het beste verkoopt. Voor mij is dit super interessant want dit is in het dagelijks leven mijn werk. Op basis van allerlei data uitzoeken wat, wanneer en hoe Australiërs cosmetica willen kopen. In Rangkasbitung ontbreekt het me echter aan de juiste informatie en helaas heeft mijn moeder geen kasboek bijgehouden. Ik heb toch besloten om dit een beetje los te laten en mijn moeder de vrije hand te geven . We hebben samen bij de groothandel van alles ingekocht en dit was een heel leuk moment om samen te doen. We hebben uiteindelijk voor zo’n 3 miljoen rupiah de hele voorraad aangevuld. Alles wat gemakkelijk houdbaar en op te slaan is. Snoep en snacks, drankjes, daarnaast kleine verpakkingen van wasmiddelen en shampoo. 

De warung is nu enkele maanden heropend en alles gaat goed. Met de administratie houd ik een simpele regel aan. De voorraad moet elke keer als ik het check, inclusief al het het geld wat verdiend is, evenveel waard zijn als het geld wat ik er in heb gestoken. Winst en wat er wordt ingekocht om de voorraad aan te vullen, daar laat ik mijn moeder vrij in. Ik heb een nichtje, die bijna klaar is met haar middelbare school, gevraagd om te helpen met de administratie. Om haar daarbij aan te moedigen heb ik voor een nieuwe laptop gekocht die ze dan gelijk kan gebruiken voor haar vervolgstudie. Ze wil graag bouwkunde studeren in Bandung. Het lijkt dat deze combinatie met mijn moeder goed uitpakt.    

Wat bepaalt uiteindelijk nu de het succes van een warung? Na een paar maanden kan ik concluderen dat dit vooral afhangt van de gunfactor van buren en familie. De buren die geen warung hebben of de buren die een warung hebben maar bepaalde producten niet verkopen, dat zijn de belangrijkste klanten. Sela is inmiddels een eigen warung twee meter van die van mijn moeder begonnen. Voor haar assortiment heeft ze extra schulden genomen. Ze probeert het assortiment van mijn moeder te kopiëren en klaagt voortdurend dat ze er niet genoeg mee verdient omdat mijn moeder haar de wind uit te zeilen neemt. Het blijkt dat de gunfactor bij mijn moeder een stukje groter is. Het is zaak om regelmatig de verstandhouding met de buren te onderhouden en aan PR te doen. Je gezicht laten zien en een praatje maken. Ook ik speel hierbij een rol omdat mijn aanwezigheid in de buurt altijd wel een beetje extra aandacht trekt.  Het lijkt er op of mijn moeder het plezier een beetje terug heeft met het bijhouden van de warung. De aanloop van vooral kinderen die snoep willen kopen zorgt voor veel levendigheid, dat geeft haar misschien ook wel wat extra energie. 

In het volgende deel beschrijf ik iets meer over de woon- en geboorteplaats van mijn moeder:  Rangkasbitung, de provinciehoofdstad van de regio Lebak, Banten West Java. Het is een van de armste plekken op Java omdat de welvaart die Indonesië heeft bereikt toch niet op iedere plek en bij alle mensen aankomt. Rangkasbitung is een typische provinciestad: druk, heet en chaotisch, met hier en daar pareltjes van oude Nederlandse koloniale huizen. Rangkasbitung vormde het decor van een van Nederlands beroemdste literaire werken: Max Havelaar; of, De koffieveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij.